درخواست مهریه یکی از بدیهی‌ترین حقوق قانونی و شرعی هر بانویی است؛ مذهب شیعه و پس از آن، قوانین جمهوری اسلامی در خصوص ازدواج، به وضوح تصریح کرده‌اند که زن پس از قرائت صیغه ازدواج دائم، مالک تمام و کمال مهریه خواهد شد و قادر است درخواست مهریه خود را در هر زمانی اجرایی کند.
گفتنی است که معمولا مهریه به دو شیوه منقول و غیرمنقول معین می‌شود و درخواست مهریه در هرکدام از این دو شیوه با پشت سر گذاشتن فرایندهای خاصی ممکن می‌شود.
همانطور که بیان کردیم، درخواست مهریه حق صددرصدی هر بانویی است اما نکته اینجاست که فراز و فرودهای قانونی این فرایند، تا حدودی گیج‌کننده هستند و موجب می‌شوند که زوجه برای به اجرا گذاشتن آن، تا حدودی به زحمت بیفتد. زمانی‌که به سراغ عملی کردن درخواست مهریه بروید، نیاز به یک مقاله دقیق درباره مراحل اجرایی کردن درخواست مهریه را بهتر درک خواهید کرد؛ این مقاله، چنین نیازی را هدف قرار داده است.
با ما همراه باشید تا اطلاعات بسیار مفیدی درباره درخواست مهریه کسب کنید.
مهریه چیست و شامل چه مواردی می‌شود؟
مطابق با فقه شیعه و قوانین حمایت خانواده، داماد در زمان جاری‌شدن صیغه ازدواج (موقت یا دائمی) باید مجموعه‌ای از اموال منقول یا غیرمنقول را به زوجه خود بپردازد؛ پس از قرائت خطبه ازدواج و محرمیت زن و شوهر، زن مالک صددرصدی مهریه خواهد شد و از همان لحظه قادر خواهد بود که درخواست اجرایی شدن آن را به مقامات قضایی بسپارد. مهریه در دو شکل کلی در قباله زوجه قرار می‌گیرد:
مهریه غیرمنقول
زمانی‌که داماد و یا خانواده او مایل باشند که یک قطعه زمین، مغازه یا ساختمان را در قباله ازدواج عروس خود قرار دهند، اقدام به ثبت مهریه غیرمنقول کرده‌اند.
نکته بسیار مهم درباره مهریه غیرمنقول این است که معمولا خانواده داماد این نوع از مهریه را به عنوان شروط ضمن عقد در عقدنامه زن و شوهر ثبت می‌کنند؛ داماد یا خانواده او، پس از ازدواج موظف هستند که زمین یا ساختمان مورد نظر را در یک دفتر ثبت رسمی، به نام زوجه انتقال دهند.
نکته مهم: در برخی موارد، زوج از پرداخت مهریه غیرمنقول سر باز می‌زند؛ در چنین زمانی، زوجه می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی و ارائه عقدنامه و شروط ضمن عقد، حقوق خود را مطالبه کند.
مهریه منقول
مهریه منقول شامل مواردی مانند وجه نقد، سکه و طلا می‌شود. هر کدام از این موارد، احکام و مسائل مربوط به خود را دارند؛ در ادامه، به صورت دقیق اما مختصر، قوانین مربوط به هرکدام را بررسی می‌کنیم.
-
وجه نقد:
نکته حائز اهمیت در مهریه وجه نقد این است که در زمان مطالبه مهریه توسط زوجه، وجه نقد براساس نرخ تورم یا ارزش روز آن محاسبه خواهد شد. همچنین اگر زوج فوت کند، وجه نقد مطابق با زمان فوت زوج محاسبه می‌گردد و مسائلی مانند تاریخ اقامه دعوی یا تاریخ به اجرا گذاشتن مهریه، ملاک نیستند. با مراجعه به یک وکیل خبره یا مشاوره گرفتن از سیستم وکیل آنلاین، می‌توانید وجه نقد مهریه خود را براساس ارزش روز، محاسبه کنید.
-
سکه طلا / طلا:
مهریه سکه طلا به سبب دردسرها و مشکلات زیادی که معمولا برای زوج ایجاد می‌کند، در میان عموم مردم بسیار معروف است. سکه طلا می‌تواند در اَشکالی مانند سکه امامی، سکه بهار آزادی، ربع سکه و نیم سکه در مهریه قرار گیرد. مهم‌ترین مسئله در این زمینه، توافق میان زوج و زوجه است. در بخش‌های بعدی مقاله، درباره درخواست مهریه سکه طلا صحبت خواهیم کرد.
مهریه از جهت درخواست، چه انواعی دارد؟
مهریه از زاویه درخواست زوجه، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود.
-
مهریه عندالمطالبه:
مهریه عندالمطالبه معروف‌ترین و رایج‌ترین شکل مهریه است؛ زوجه در هر زمانی که مایل باشد، می‌تواند درخواست مهریه عندالمطالبه را تقدیم دادگاه کند و دادگاه نیز در راستای چنین دادخواستی، توانایی توقیف و ممنوع‌الخروج کردن داماد را دارد.
-
مهریه عند الاستطاعة:
مهریه عندالاستطاعه، همانطور که از نام آن مشخص است، بستگی به استطاعت و توان مالی زوج دارد؛ فرق عمده این مهریه با مورد قبلی در این نکته است که اگر مهریه زوجه، عندالاستطاعه باشد، او توانایی پیگیری قانونی، توقیف اموال و ممنوع‌الخروج کردن زوج را نخواهد داشت.
مراحل عملی کردن درخواست مهریه
درخواست مهریه مطابق با قوانین جمهوری اسلامی ایران، به دو شکل کلی انجام می‌شود:
-
از طریق دادگاه.
فرایند دریافت مهریه و اجرایی شدن آن، از طریق دادگاه در زمان سریع‌تری اتفاق می‌افتد؛ اما عیب این روش به این شرح است که دادگاه 3.5 درصد از مبلغ کلی مهریه را به سبب دادرسی و انجام فرایندهای گوناگون حقوقی، از مهریه شما کسر خواهد کرد.
-
از طریق دفتر ثبت.
ارسال درخواست مهریه از طریق دفترهای ثبت، با سرعت کمتری انجام می‌شود ولی مزیت‌های دیگری به همراه دارد. گفتنی است که در برخی از شهرها و استان‌های ایران، نحوه اجرایی کردن مهریه فقط از طریق دفتر ثبت امکان‌پذیر است؛ مثلا ساکنان شهر مشهد، فقط از طریق دفاتر ثبت، می‌توانند پیگیر اجرایی‌شدن مهریه خود شوند.
در مواردی که مهریه شامل گزینه‌های منقول است، پیگیری آن از طریق دفاتر ثبت، چندان کارساز نیست. سیستم درخواست مهریه به این شکل است که اگر مهریه شما زیر یک میلیون تومان باشد، به شورای حل اختلاف محل زندگی خود ارجاع می‌شوید و اگر رقم آن بیشتر از یک میلیون تومان باشد، باید به دادگاه مراجعه کنید.
زوجه پس از آنکه تصمیم خود درباره درخواست مهریه را قطعی کرد، باید دادخواست مهریه را بصورت یک درخواست الکترونیکی به دادگاه ارسال کند و منتظر انجام فرایند دادگاهی آن بماند.
فرایند توقیف اموال زوج چگونه انجام می‌شود؟
در برخی از موارد، زوجه به سبب مشورت با وکیل خود یا بصورت یک درخواست شخصی، تصمیم می‌گیرد که اموال مربوط به زوج را توقیف کند تا فرایند پرداخت مهریه با سرعت بیشتری انجام شود؛ جالب است بدانید که زوجه قادر است بدون اطلاع زوج، بسیاری از اموال او را با پیگیری‌های قضایی توقیف کند؛ زوج نیز در زمان مراجعه به دادگاه، از چنین اقداماتی مطلع خواهد شد.
فراموش نکنید که زوجه فقط توانایی توقیف کردن برخی از اموال زوج را دارد؛ مواردی که در زیر می‌آیند، جزو اموالی هستند که امکان توقیف آن‌ها وجود ندارد:
- خانه مسکونی زوج که بصورت عرفی در شان زوج باشد.
- لوازم خانگی و اثاثیه مورد نیاز برای یک زندگی معمولی که متعلق به زوج یا افرادی است که تحت تکفل او هستند.
- مواد غذایی یا آذوقه مورد نیاز زوج یا افراد تحت تکفل وی؛ توجه داشته باشید که این مواد غذایی باید در حد عرف ذخیره‌سازی مواد غذایی باشند.
- کتاب‌ها و همه ابزار علمی مربوط به زوج که بوسیله آن‌ها تحقیقات یا پژوهش‌های علمی انجام می‌دهد.
- همه ابزار کار کشاورزان، زارعان و اهل حرفه‌های گوناگون که بوسیله آن، کسب معاش می‌کنند.
- تلفن مورد نیاز زوج.
- پول‌هایی یا مبالغی که زوج به عنوان رهن یا موارد مشابه به موجر خود سپرده است.
آموزش گام به گام فرایند درخواست مهریه از طریق دفاتر ثبت
با توجه به نکته‌های بالا، فرایند اجرایی کردن مهریه تا حدود زیادی برای شما روشن شده است؛ در ادامه با استفاده از این آموزش گام به گام، درخواست مهریه از طریق دفاتر ثبت رسمی را بیاموزید.
- در قدم اول، با در دست داشتن عقدنامه باید به دفتر رسمی‌ای که در آن ازدواج شما ثبت شد، مراجعه کنید؛ اگر به هر دلیلی، امکان مراجعه به آن دفتر وجود ندارد، باید با مراجعه کردن به اداره ثبت شهر یا کانون مربوط به سردفتران ازدواج و طلاق، جویای دفتر ازدواجی شوید که در آن عقد شما رسمی شده است.
- در قدم دوم، دادخواست مهریه خود را تقدیم دفتر ازدواج کنید؛ بسیار مهم است که در این مرحله از فرایند درخواست مهریه، مشخص کنید که قصد دریافت چه میزانی از مهریه خود را دارید.
نکته مهم: برای اینکه فرایند دریافت مهریه را صد درصد کنید، باید زوج را ممنوع الخروج کنید و اموال و دارایی‌های او را توقیف نمایید؛ فراموش نکنید که این عمل، در رسیدن شما به مهریه، بسیار ضروری است.
- در قدم سوم، دفتردار، اجراییه پرداخت مهریه را به آدرس مرد ارسال می‌کند و مرد موظف است که با مراجعه به دفتر ازدواج در اسرع وقت، درباره این مسئله تعیین تکلیف کند.
- در قدم چهارم، پس از ارسال اجرائیه مهریه به زوج، باید به سراغ اداره ثبت احوال شهر خود بروید و اقدامات مهمی در زمینه ممنوع‌الخروجی و توقیف اموال شوهر، انجام دهید.
نکته مهم: در بخش‌های قبلی درباره استثناهای توقیف مال، نکاتی را بیان کردیم؛ دقت کنید که در هنگام توقیف اموال زوج، تقاضای این مستثنیات را نکنید؛ چرا که زوج با اعتراض به دادگاه و پیگیری قضایی، توانایی آزادسازی این موارد را دارد.
قسطبندی مهریه چگونه انجام می‌شود؟
مطمئنا زمانی‌که زوجه دادخواست مهریه را تقدیم دادگاه می‌کند، مایل است دیر یا زود، به حق خود برسد؛ در نتیجه، شرایط پرداخت مهریه باید به شکلی باشد که زوج از عهده پرداخت آن بربیاید. در راستای چنین مسائلی، دادگاه مهریه، بدهکاری زوج به زوجه را به صورتی قسطبندی می‌کند که زوج از عهده پرداخت آن برآید.
ممکن است برای شما سوال شود که اگر مهریه قسطبندی شود، باز هم زوج ممنوع الخروج خواهد بود؟ پاسخ به این شکل است که مرد با پرداخت یک یا دو قسط از بدهکاری مهریه خود، می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و دادخواست لغو ممنوع‌الخروجی خود را تقدیم مراجع قضایی نماید.
دادگاه با انجام تحقیقات و پژوهش‌های خاصی درباره زوج، در نهایت ممنوع‌الخروجی او را لغو می‌کند یا این عمل را به زمان معینی موکول می‌کند.
ضامن عقدنامه چه نقشی در درخواست مهریه دارد؟
هنگامی‌که زن و مرد و خانواده‌هایشان در حال موافقت درباره جزییات سند ازدواج هستند، اشخاص دیگری مانند پدر داماد، قادر هستند که پرداخت مهریه ضمانت را کنند؛ اگر چنین حالتی پیش بیاید، زوجه در صورت تمایل به اجرایی کردن درخواست مهریه، می‌تواند اموال ضامن عقدنامه را هم توقیف کند. بدیهی است که دریافت مهریه در چنین شرایطی، بسیار ایمن‌تر از حالت عقدنامه بدون ضمانت است.
قانون مهریه 110 سکه‌ای چه تفاوتی با قانون قبلی دارد؟
در سال‌های گذشته، اصلاحیه‌ای بر قانون پرداخت مهریه رقم خورد و تغییرات نسبتا حساس و مهمی به وجود آمد. نکته اینجاست که در قانون قبلی، مرد مجبور بود که همه مهریه را بصورت تمام و کمال پرداخت کند و اگر بخشی از آن را پرداخت نمی‌کرد، زوجه قادر بود حکم جلب او را از دادگاه دریافت کند؛
نکته اینجاست که حتی اگر مهریه زوجه، 500 سکه بهار آزادی بود، زوج مجبور بود که همه آن را بصورت کامل پرداخت کند، وگرنه روانه زندان می‌شد.
اصلاحیه‌ای که در سال‌های گذشته بر این قانون خورده است، موجب می‌شود که مرد فقط برای پرداخت 110 سکه به زندان برود؛ یعنی اگر مردی از 500 سکه مهریه زوجه خود، 110 عدد آن را پرداخت کند، زوجه دیگر قادر نیست که حکم جلب او را از دادگاه بگیرد.
نکته اینجاست که در چنین زمانی، فقط به کمک یک روش، می‌توانید مهریه خود را بصورت کامل دریافت کنید و آن روش هم، توقیف اموال و دارایی‌های زوج است؛ ولی اگر بعد از مراجعه به دفتر ثبت احوال و اداره‌های دیگر، قادر به توقیف هیچ‌کدام از اموال زوج خود نبودید، پرداخت مابقی مهریه شما نیز، هیچ تضمینی نخواهد داشت.
بخشنامه جدید قوه قضاییه در خصوص درخواست مهریه و زندان زوج
در سال‌های اخیر، سکه افزایش قیمت بسیار زیادی داشته است و متاسفانه مردهای زیادی به سبب نداشتن بضاعت مالی و بدهکاری برای مهریه، روانه زندان شده‌اند. قوه قضاییه در راستای کمک به چنین افرادی و کم کردن آمار زندان‌ها، بخشنامه جدیدی را به دستگاه‌های قضایی سراسر کشور ابلاغ کرده است؛ متن این بخشنامه، به شرح زیر است:
- رؤسای کل دادگستری استان‌های سراسر کشور؛
نظر به برخی گزارش‌های واصله تعدادی از محکومین تادیه مهریه بر اساس تعداد سکه طلای تعیین‌شده به علت افزایش غیر متعارف قیمت آن توان پرداخت را نداشته و به همین جهت در اجرای قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی به زندان معرفی می‌شوند.
بدین وسیله مقرر می‌دارد؛ ترتیبی اتخاذ گردد تا دادگاه‌ها به صورت خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی نسبت به درخواست تعدیل که از سوی زوج تقدیم می‌گردد رسیدگی و مهلت‌های تادیه سکه را متناسب با وضعیت مالی محکوم‌علیه افزایش داده تا بدین ترتیب از زندانی شدن آنان جلوگیری به عمل آید.
ضمنا آمار پرونده‌های موضوع این بخشنامه به صورت فصلی به حوزه معاون اول گزارش شود. مسئولیت اجرای این بخشنامه به عهده رئیس کل دادگستری استان می‌باشد
جمع بندی
زوجه از زمانی‌که به عقد رسمی زوج در می‌آید، بصورت قانونی و شرعی حق دارد که درخواست مهریه خود را تقدیم دادگاه یا دفاتر ثبت کند. مرد نیز موظف است که مهریه همسر خود را بصورت کامل پرداخت کند. نکته حائز اهمیت، این مسئله است که مهریه به دو شیوه منقول و غیرمنقول و به دو شکل عندالمطالبه و عندالاستطاعه قابل‌تنظیم است. هر کدام از این موارد توضیحات دقیقی دارد که ما در این مقاله، به صورت کامل به آن‌ها پرداختیم.
در پایان، گفتن این نکته هم خالی از لطف نیست که قانون‌های جدید در مورد درخواست مهریه، فرایند پرداخت آن از طرف زوج را تا حدودی سبک‌تر کرده‌اند؛ به عنوان مثال، زوج پس از پرداخت 110 سکه از مهریه، برای مابقی آن، به زندان نخواهد رفت.
برای کسب اطلاعات و اصلاحاتی که موجب بروز رسانی قانون درخواست مهریه و به اجرا گذاشتن آن می شود را می توانید با مراجعه به اپلیکیشن قوانین و مقررات شهرداد مراجعه نمایید.
